তৃতীয় খণ্ডঃ মনোবিজ্ঞান আরু শিক্ষা (Psychology and Education), B.A. 1st Semester, by Podmeswar

# মনোবিজ্ঞানৰ অৰ্থ বুলিলে কি বুজা? মনোবিজ্ঞানৰ প্রকৃতিৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা

What is Psychology? Explain the Nature of Psychology.

উত্তৰঃ  মনোবিজ্ঞান শব্দটোৰ ইংৰাজী প্রতিশব্দ হ’ল- ‘Psychology’ এই শব্দটো গ্রীক ভাষা‘Psyche’ আরু ‘Logos’ অথবা ‘Logia’ , এই দুই শব্দৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে । ‘Psyche’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল- মন, শ্বাস আরু আত্মা (Mind, Spirit and Breath or Soul) ‘Logos’ অথবা ‘Logia’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল- অধ্যয়ণ বা গৱেষণা (Study of or research) সেয়েহে  মনোবিজ্ঞান শব্দৰ অৰ্থ হৈছে মন বা আত্মাৰ বিজ্ঞান অথবা ‘Science of the Soul’    

 

মনোবিজ্ঞানৰ প্রকৃতিঃ

(ক) মনোবিজ্ঞানী জে. বি. ওৱাটচনৰ মনোবিজ্ঞানৰ ওপৰত কৰা পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাৰ পৰা এইটো সিদ্ধান্তত উপনিত হয় যে মনোবিজ্ঞান হৈছে ‘আচৰণৰ বিজ্ঞান’ ।

(খ)জ্ঞানৰ আয়ত্বকৰণ, অভিজ্ঞতা সঞ্চয়কৰণ, স্মৃতিৰ কাৰ্য, কল্পনাপ্রৱণতা আদি মানসিক আচৰণসমূহক মনোবিজ্ঞানে অধ্যয়ণ কৰে

(গ) দেহ-মানসিক আচৰণসমূহ বিশেষকৈ পঢ়া, লিখা, খেল-ধেমালী কৰা, গীত-নৃত্য আদি কৰা কাৰ্যসমূহ মনোবিজ্ঞানৰ অধ্যয়ণৰ বিষয়বস্তু ।

(ঘ)মনোবিজ্ঞানী ডেকাৰ্টৰ পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাৰ অন্তত মতপোষণ কৰে যে মনৰ প্রধান কাম হ’ল চেতন অৰ্থাৎ চেতন মনৰ পৰ্যৱেক্ষণসেয়েহে মনোবিজ্ঞানে ‘জড়’ আরু ‘চেতন’ সম্বন্ধে অধ্যয়ণ কৰে

(ঙ) কিছুমান মনোবিজ্ঞানীৰ মতে অচেতন আরু অৰ্ধচেতন, এই দুয়ুটা বিষয়ো মনৰ লগত জড়িত । গতিকে, মনোবিজ্ঞানে এই দুই দিশকো সামৰি লয় ।

(চ) মেকডুগালৰ মতে মনোবিজ্ঞানৰ প্রকৃতি সাধাৰণতে আত্মা, মন, চেতনা, বহিঃব্যৱহাৰৰ প্রকাশ আদি দিশসমূহক সামৰি লৈছে ।

 

 

# শিক্ষা মনোবিজ্ঞান কি? ইয়াৰ পৰিসৰৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা

What is Educational Psychology? Discuss its Scope.

 

অথবাঃ শিক্ষা মনোবিজ্ঞান সংজ্ঞা দিয়া আরু ইয়া অর্থ সুন্দভাৱে নিৰ্ণয় কৰা । মনোবিজ্ঞানৰি কি? বহলাই আলোচনা কৰা(Define educational Psychology and bring out its meaning clearly. What is the scope of educational psychology? Discuss elaborately.)

 

অথবাঃ শিক্ষা মনোবিজ্ঞান কি? ইয়া লক্ষ্যবো কি কি? ইয়া বিষয়বস্তু সম্বন্ধে চমুকৈ লিখা । (What is educational Psychology? What are its aims? Write briefly its subject matter.)

 

উত্তৰঃ

শিক্ষা মনোবিজ্ঞানৰ ধাৰণা আরু সংজ্ঞাঃ

(ক) স্কিনাৰৰ (Skinner) মতে, “শিক্ষা মনোবিজ্ঞান হ’ল- মনোবিজ্ঞানৰ এক শাখা যি শিক্ষাদান আরু শিক্ষাগ্রহণৰ লগত সম্পৰ্কিত ।” (‘Educational psychology is that branch of psychology which deals with teaching and learning’)

 

(খ) ক্র আরু ক্রৰ (Crow and Crow) ৰ মতে, “শিক্ষা মনোবিজ্ঞান হৈছে জন্মৰ পৰা বৃদ্ধ বয়সৰ ব্যক্তিৰ শিক্ষাৰ অভিজ্ঞতা বৰ্ণনা আরু ব্যাখ্যা কৰা এক মাধ্যম ।”

(Educational psychology describes and explains the learning experiences of individuals from birth through old age)

 

(গ) চি. এইচ. জাদৰ মতে, “শিক্ষা মনোবিজ্ঞান হৈছে এক বিজ্ঞান যি জন্মৰ পৰা প্রাপ্তবয়স্ক হোৱালৈকে ব্যক্তিৰ মাজত সংঘটিত হোৱা বিভিন্ন পৰিৱৰ্তন আরু পৰিস্থিতিসমূহক ব্যাখ্যা আরু বৰ্ণনা কৰে”  

“Educational Psychology may be defined as the science which describes and explains the changes that place in individuals, as they pass though various stages of development from birth to maturity”

 

(ঘ) কোলেচনিকৰ (Kolesnik) ৰ মতে, ‘শিক্ষা মনোবিজ্ঞান হৈছে এক ব্যৱহাৰিক বিজ্ঞান যি শিক্ষাৰ ক্ষেত্রৰ লগত জড়িত বিভিন্ন তত্ত্ব আরু নীতিসমূহ অবলম্বন কৰে’ (Educational Psychology is the practical science which applies theories and principles of psychology in the field of education’

 

(ঙ) পিটাৰ চেন্দিফোৰ্ডৰ মতে, ‘শিক্ষা মনোবিজ্ঞান হৈছে বিদ্যালয়ৰ সমস্যাসমূহ সমাধানৰ অৰ্থে প্রয়োগ কৰা মনস্তাত্ত্বিক নীতিসমূহৰ বাহিৰে আন একো নহয়’ ।

“Educational psychology is nothing more nor less than the application of Psychological principles to the problems of school room.”

 

শিক্ষা মনোবিজ্ঞানৰ পৰিসৰঃ

শিক্ষা মনোবিজ্ঞানৰ পৰিসৰ শিক্ষাৰ দিশত অতি ব্যাপক । ই বিভিন্ন ক্ষেত্রসমূহত প্রভাৱ বিস্তাৰ কৰি আছে । ইয়াৰ ভিতৰত উল্লেখযোগ্য লক্ষ্য-উদ্দেশ্য বা দিশসমূহ হ’লঃ

(ক) মানসিক স্বাস্থ্যবিজ্ঞানঃ

          শিক্ষা ক্ষেত্রত সফল রূপায়ণ অৰ্থে শিক্ষাৰ্থীসকল মানসিক স্বাস্থ্য সম্পর্কে জনাতো নিতান্তই প্রয়োজন । এই দিশত শিক্ষা মনোবিজ্ঞানে নীতি আরু পদ্ধতি মাজেৰে মানসিক স্বাস্থ্য সম্বন্ধে আলোচনা কৰে

 

(খ) শিক্ষাৰ্থীভেদে বিভিন্ন দিশ উপলব্ধিকণঃ

          এটা শ্রেণীকোঠাত শিক্ষার্থীভেদে মানসিক অৱস্থা আরু গ্রহণ ক্ষমতাও পৃথক পৃথক হয় । এই সন্দর্ভত শিক্ষা মনোবিজ্ঞানে বিভিন্ন পার্থক্য দিশসমূহ চিনাক্ত আরু উপলব্ধিকণত সহায় কৰে

 

(গ) শিক্ষণ প্রণালী নির্ধাণঃ

          শিক্ষা লগত জড়িত আরু স্থান-ব্যক্তিবিশেষে শিক্ষণ প্রণালী নির্ধানো শিক্ষা মনোবিজ্ঞানৰিৰৰ অন্তর্গত । শিক্ষা মনোবিজ্ঞানী বিভিন্ন শিক্ষণ প্রণালীবোৰৰ ব্যাখ্যা, আলোচনা আরু নির্বাচন কৰাত সহায়ক হয় ।

 

(ঘ) মানসিক শক্তিৰিমাপনঃ

সাধাণতে কোনো এক শ্রেণী ছাত্র-ছাত্রীসকল শিক্ষা গ্রহণ আরু পুনঃস্মণ প্রক্রিয়া মানসিক শক্তি পৃথক পৃথক হয় । শিক্ষা মনোবিজ্ঞানে এই সন্দর্ভত পৰ্যালোচনা কৰে আরু পৃথক মানসিক শক্তি শিক্ষার্থীসকল বাবে পৃথক পৃথক কৌশল প্রণয়ন কৰাত শিক্ষকসকলক সহায় কৰে

 

(ঙ) বিজ্ঞানসন্মত ধ্যান-ধাণা দৃষ্টিভংগী আয়ত্বকণঃ

          শিক্ষা মনোবিজ্ঞানে শিক্ষা সৈতে জড়িত থকা বিজ্ঞানভিত্তিক বিষয় সমূহক আলোচনা কৰে । ইয়া মাধ্যমেৰে শিক্ষকসকলে শিক্ষার্থীসকল সপক্ষে উচিত নীতি গ্রহণ কৰাত সহায় কৰে

 

(চ) শিক্ষা নিৰ্দেশনাঃ

          শিক্ষা নিৰ্দেশনাসমূহ প্রস্তুত আরু প্রয়োগ বিভিন্ন দিশসমূহো শিক্ষা মনোবিজ্ঞানৰিৰৰ অন্তর্গত । শিক্ষা মনোবিজ্ঞানে শিক্ষা বাবে লাগতিয়াল নির্দেশনাসমূহ শিক্ষার্থীসকল সাপেক্ষে গ্রহণ কৰাত সহায় কৰে

          এনেদৰে শিক্ষা মনোবিজ্ঞানে শিক্ষা বিভিন্ন দিশসমূহক সামৰি লৈছে । ইয়া মাধ্যমেৰে শিক্ষকসকলে শিক্ষার্থীসকল শিক্ষা দিশসমূহ পৰিপূর্ণ কৰাত সাফল্য হৈছে ।

 

 

 

# শিক্ষা মনোবিজ্ঞান কাক বোলে ? শিক্ষা আরু মনোবিজ্ঞানৰ মাজত থকা সম্পৰ্কৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা

What is meant by Educational Psychology? Discuss the relationship between the two.

 

অথবাঃ শিক্ষক মনোবিজ্ঞান অধ্যয়ণ প্রয়োজনীয়তা আরু গুরুত্ব বিষয়ে লিখা । (Write the need and importance of the study of Psychology for teacher)

 

অথবাঃ  মনোবিজ্ঞান সহায়ত শিক্ষকে শিক্ষার্থীসকলক কি দৰে শিক্ষা দিব পাৰে বুজাই লিখা ।

 

অথবাঃ শিক্ষা মনোবিজ্ঞান অর্থ কি? শিক্ষাত মনোবিজ্ঞান প্রয়োগ বিষয়ে বর্ণনা কৰা

 

অথবাঃ মনোবিজ্ঞান আরু শিক্ষা মাজত সম্বন্ধ বৰ্ণনা কৰা । শিক্ষা মনোবিজ্ঞান জ্ঞান শিক্ষক বাবে কিয় প্রয়োজন? যুক্তি দৰ্শোৱা । (Explain the relation between psychology and education? Why the educational psychology is important for a teacher?)

অথবাঃ শিক্ষাদান আহ ক্ষেত্রত শিক্ষা মনোবিজ্ঞান অধ্যয়ণ গুরুত্ব বিষয়ে আলোচনা কৰা(Discuss the importance of Educational Psychology Teaching-Learning Process.)  

 

উত্তৰঃ শিক্ষাৰিৱেশত সাধাণ মনোবিজ্ঞান নীতি আরু ধ্যান-ধাণা ফলপ্রসু প্রয়োগক শিক্ষা মনোবিজ্ঞান বোলে । শিক্ষা মনোবিজ্ঞান অর্থ  এইয়ে যে ‘শিক্ষা মনোবিজ্ঞান হৈছে এক ব্যৱহাৰিক বিজ্ঞান যি শিক্ষা আরু শিক্ষার্থীৰ মানসিক ক্ষেত্রৰ লগত জড়িত বিভিন্ন তত্ত্ব আরু নীতিসমূহ অবলম্বন কৰে’ ।

          শিক্ষা আরু মনোবিজ্ঞান মাজত ওতঃপোতঃসম্পর্ক আছে আরু শিক্ষক মনোবিজ্ঞান অধ্যয়ণ প্রয়োজনীয়তা আরু যথেষ্ট গুরুত্ব আছে । ইয়া মূল দিশসমূহ হৈছে-  

(ক) মনোবিজ্ঞান অধ্যয়ণে শিক্ষকসকলক জ্ঞান আরু অভিজ্ঞতা প্রদান কৰে । ইয়া মাধ্যমেৰে শিক্ষকসকলে সুপৰিকল্পিতভাৱে শিক্ষাদান কৰিবলৈ সুবিধা প্রাপ্ত হয় ।

 

(খ)  শিক্ষা লগত জড়িত শিক্ষা সম্বন্ধীয় আদৰ্শ আরু নীতিসমূহ শিক্ষকসকলে মনোবিজ্ঞান অধ্যয়ণ মাধ্যমেৰে লাভ কৰে

 

(গ) শিক্ষা সৈতে সম্পর্কিত ক্রুটি আরু দোষসমূহ মনোবিজ্ঞানে আলোচনা কৰে । ইয়াৰিয়তে ভূল-ক্রুটিসমূহ শুদ্ধণি কৰি উচিত শিক্ষা প্রদানত সহায়ক হয় ।

 

(ঘ) শিক্ষা প্রকৃত লক্ষ্য আরু আদর্শ নির্ধাণ কৰাত মনোবিজ্ঞানী সকলে মুখ্য ভূমিকা গ্রহণ কৰে

 

(ঙ) শিক্ষা ক্ষেত্রত প্রয়োজনীয় কর্মপন্থা, বাস্তৱ-অভিজ্ঞতা আরু কর্মকুশলতাসমূহ, শিক্ষকসকলে মনোবিজ্ঞান অধ্যয়ণৰিয়তে লাভ কৰে

 

(চ) শিক্ষাৰিপেক্ষিতত লাগতিয়াল সকলো পদ্ধতি আরু আঁচনি প্রস্তুতকণত মনোবিজ্ঞান নীতি আরু পদ্ধতি ওপত নির্ভৰিবলগীয়া হয় ।

          সেয়েহে, মনোবিজ্ঞান সৈতে শিক্ষা নিবিড় সম্পর্ক আছে । ঠিক তেনেদৰে, শিক্ষা লগতো মনোবিজ্ঞান সুসম্পর্ক আছে । ইয়া মূল দিশৰাজি হৈছে-

 

(ক) শিক্ষা বিভিন্ন নতুন নতুন সমল মাধ্যমেৰে মনোবিজ্ঞান প্রগতিশীলরূপত আগবাঢ়িছে ।

 

(খ) শিক্ষা ব্যৱস্থা নব্য সংস্কা সাধন ফলস্বরূপে মনোবিজ্ঞান কর্মক্ষেত্র সুবৃহৎ হোৱাত সহায়ক হৈছে ।

 

(গ) শিক্ষা বিবিধ কর্মক্ষেত্র মাধ্যমেৰে মনোবিজ্ঞান বিভিন্ন শাখা বিশেষকৈ ‘শিশু মনোবিজ্ঞান’ আরু ‘শিক্ষা মনোবিজ্ঞান’ সৃষ্টি হৈছে ।

 

(ঘ) বর্তমান শিক্ষা ব্যৱস্থাত নব্য বহু জটিল প্রশ্ন আরু সমাধান পথ প্রশস্ত হৈছে । ইয়া মাধ্যমেৰে মনোবিজ্ঞানৰি ব্যাপক হৈছে ।

 

(ঙ) শিক্ষা সৈতে প্রত্যক্ষভাৱে জড়িত শিক্ষক, শিক্ষা পদ্ধতি আরু শিক্ষার্থীৰিৱেশে মনোবিজ্ঞান বিকাশ সাধনত সফল হৈছে ।

 

(চ) শিক্ষা মাধ্যমেৰে ‘মনোবিজ্ঞান’ বিকাশ পথ প্রশস্ত আরু সুগম হৈছে ।   

          এনেদৰে শিক্ষা আরু মনোবিজ্ঞানৰ মাজত থকা সম্পৰ্কসমূহ আলোচনা কৰিব পাৰি । লগতে, শিক্ষা আরু মনোবিজ্ঞানৰাব নোৱাৰা লক্ষ্য-উদ্দেশ্য দিশসমূহক আলোচনা কৰিব পৰা যায় ।

 

# শিক্ষা মনোবিজ্ঞান লগত জড়িত পদ্ধতিসমূহক আলোচনা কৰা

অথবাঃ শিক্ষা মনোবিজ্ঞান পদ্ধতিসমূহ কি কি? বৰ্ণনা কৰা(What are the methods of Educational Psychology? Explain.)

অথবাঃ চমুটোকা লিখাঃ

#ঘটনা বিৱৰণী পদ্ধতি (Case Study Method)

# মনোবিজ্ঞান পদ্ধতিসমূহ (Methods of Psychology)

# পৰ্যৱেক্ষণ পদ্ধতি (Observation Method)

# পৰীক্ষণ পদ্ধতি (Experimental Method)  

 

অথবাঃ শিক্ষা মনোবিজ্ঞান পদ্ধতিসমূহ বিষয়ে আলোচনা কৰা(Discuss the methods of Educational Psychology?)

উত্তৰঃ

নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ পদ্ধতি (Observation Method):

(ক)নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ পদ্ধতিত শিক্ষা মনোবিজ্ঞান সৈতে জড়িত বিষয়ৰাজি বিশেষকৈ শিশু বা শিক্ষার্থী, শিক্ষার্থীৰিৱেশ, শিক্ষার্থী মানসিক ক্ষমতা আদিক অতি সচেতনভাৱে পঞ্চইন্দ্রিয় মাধ্যমেৰে নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ কৰা হয় ।

 

(খ)নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ প্রক্রিয়াত শিক্ষা-মনোবিজ্ঞান বিভিন্ন ক্রিয়া-প্রতিক্রিয়া সম্বন্ধে নিৰীক্ষণ আরু পৰ্যৱেক্ষণ মাধ্যমেৰে তাত্ত্বিক জ্ঞান লাভ কৰা আরু আয়ত্ব কৰা হয় ।

 

(গ)নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ প্রণালীত শিক্ষা মনোবিজ্ঞান লগত সম্পর্কিত আভ্যন্তৰীণ মর্মস্থল অথবা আভ্যন্তৰীণ দিশ আরু বাহ্যিক দিশ অর্থাৎ বাহ্যিক দৃষ্টিভংগীক নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণৰ মাধ্যমেৰে আলোচনা কৰা হয় ।

 

(ঘ) নিৰীক্ষণ আরু পৰ্যৱেক্ষণ মাধ্যমেৰে, এই পদ্ধতিত আচণ প্রক্রিয়া সম্পূর্ণ অধ্যয়ণ আরু মন বিভিন্ন প্রক্রিয়া প্রকৃতিসমূহক অধ্যয়ণ কৰা হয় ।

 

(ঙ)নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ পদ্ধতিত, শিক্ষা মনোবিজ্ঞান মূল্যায়ণৰিপেক্ষিতত অন্তঃপ্রেক্ষণ আরু বাস্তৱ নিৰীক্ষণ, এই দুয়ুটা প্রক্রিয়া প্রয়োগ কৰা হয় ।  

 

(চ) শিক্ষা মনোবিজ্ঞান সৈতে জড়িত বিভিন্ন প্রক্রিয়া আরু ক্রিয়াকলাপ অধ্যয়ণ আরু ব্যাখ্যা, নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ পদ্ধতি মাধ্যমেৰেৰিব পৰা যায় ।  

 

(ছ)নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ পদ্ধতি যোগেদি শিক্ষার্থীসকল ইচ্ছা, আকাঙ্ক্ষা, ভয়, সন্তূষ্টি , উপলব্ধি আদি নিৰীক্ষণ কৰিব পাৰি

 

(জ)নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ প্রণালী মাধ্যমেৰে শিক্ষা-মনোবিজ্ঞান বাহ্যিক কাৰ্য বিশেষকৈ খেল-ধেমালী, খোঁজ কঢ়া পদ্ধতি, হঁহা-কন্দা, দুষ্টালি কৰা, ভাষা কোৱা আদি দিশসমূহক নিৰীক্ষণ কৰা হয় ।

 

(ঝ)নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ পদ্ধতি মাজেৰে শিক্ষার্থীসকল মুখ-ভাৱনা প্রকাশভংগী, পঞ্চ ইন্দ্রিয় ব্যৱহা ও পৰিৱৰ্তন, বাহ্যিক চিন্তন ও উপলব্ধি, ভয় আরু উদ্বেগ আদিক নিৰীক্ষণ কৰিব পাৰি

 

(ঞ)নিৰীক্ষণ বা পৰ্যৱেক্ষণ পদ্ধতিত, দুই ধ নিৰীক্ষণ জড়িত হৈ থাকে । ‘ব্যক্তিনিষ্ঠ নিৰীক্ষণ’, য’ত শিক্ষার্থীসকল ব্যক্তিত্বক প্রত্যক্ষভাৱে নিৰীক্ষণ কৰা হয় আরু ‘বস্তুনিষ্ঠ নিৰীক্ষণ’, য’ত শিক্ষার্থীসকলক বিভিন্ন দেহ-মানসিক প্রতিক্রিয়াসমূহ বাহ্যিক দিশৰা নিৰীক্ষণ কৰা হয় ।  

 

# পৰীক্ষণ পদ্ধতিঃ

    শিক্ষা মনোবিজ্ঞানৰ নিৰীক্ষণৰ কাৰ্যসমূহক কোনো এক নিয়ন্ত্রিত পৰিৱেশত পৰিচালিত কৰা পদ্ধতিক পৰীক্ষণ পদ্ধতি বোলা হয় ।

    এই পদ্ধতিৰ আন উল্লেখনীয় দিশসমূহ হৈছে-

(ক) পৰীক্ষণ পদ্ধতি, নিৰীক্ষক বা পৰীক্ষকৰ ভূমিকা গুরুত্বপূর্ণ । নিৰীক্ষক বা পৰীক্ষকে শিক্ষা মনোবিজ্ঞানৰ লগত জড়িত দিশসমূহ পৰ্যালোচনা কৰাৰ নিমিত্তে উপযুক্ত পৰিৱেশৰ তৈয়াৰ কৰে ।

 

(খ)পৰীক্ষণ পদ্ধতিত, পৰীক্ষকে নিজৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ মাধ্যমেৰে শিক্ষার্থীসকলৰ পৰীক্ষণৰ বিভিন্ন সা-সজুলি আরু সা-সৰঞ্জামৰ মাধ্যমেৰে পৰ্যৱেক্ষণ কৰা হয় ।

 

(গ)পৰীক্ষণ পদ্ধতিত শিক্ষা-মনোবিজ্ঞানৰ দিশসমূহৰ প্ৰতিফলিত হ’ব পৰাকৈ প্ৰণালীবদ্ধভাৱে প্ৰয়োজনীয় পৰিৱেশ প্ৰস্তুত কৰা হয় আরু শিক্ষার্থীসকলৰ পৰীক্ষণ কৰা হয় ।

 

(ঘ)পৰীক্ষণ পদ্ধতিটোৰ মাধ্যমেৰে শিক্ষার্থীসকলৰ জ্ঞান-বুদ্ধিৰ বিকাশ, আগ্ৰহ-মনোযোগ, ক্ষিপ্ৰতা, জ্ঞানৰ বিকাশ আদিৰ দিশসমূহৰ পৰীক্ষণ কৰিব পৰা যায় । সেয়েহে, আধুনিক মনোবিদসকলে পৰীক্ষণ পদ্ধতিক এক ‘বিজ্ঞানসন্মত আরু নির্ভৰযোগ্য’ পদ্ধতি হিচাপে অভিহিত কৰিছে ।

 

(ঙ)পৰীক্ষণ পদ্ধতিৰ যোগেদি শিক্ষকসকলে শিক্ষার্থীসকলৰ শিক্ষাৰ লগত জড়িত বিভিন্ন আচৰণৰ অধ্যয়ণ আরু ছাত্ৰ-ছাত্রীসকলৰ প্ৰয়োগৰ দিশসমূহৰ পৰীক্ষণ কৰিব পাৰে ।     

 

(চ)পৰীক্ষণ পদ্ধতিৰ প্ৰয়োগৰ জৰিয়তে, শিক্ষাৰ দিশত শিক্ষার্থীসকলৰ দেহ-মানসিক শক্তি আরু ক্রিয়া-প্ৰতিক্রিয়াৰ বিশ্লেষণ কৰাত সহায়ক হয় ।

 

(ছ)পৰীক্ষণ পদ্ধতিৰ সহযোগত, শিক্ষার্থীসকলৰ বুদ্ধি, স্মৃতি, মনোযোগ, শিক্ষণ, বিস্মৃতি, শিক্ষণ আদিৰ বিজ্ঞানসন্মত আরু প্ৰণালীবদ্ধ পৰীক্ষণ কৰাত সহায় কৰে ।  

 

ঘটনা অধ্যয়ণ পদ্ধতিঃ

শিক্ষা মনোবিজ্ঞানৰ যিটো পদ্ধতিত শিক্ষার্থীসকলৰ দেহ-মানসিক বিকাশৰ কাৰণ আরু পর্যায়ক আলোচনা আরু বিশ্লেষণ কৰা হয় । সেই পদ্ধতিক ঘটনা অধ্যয়ণ পদ্ধতি বোলা হয় ।

    এই পদ্ধতিৰ আন উল্লেখনীয় মূল দিশসমূহ হৈছে-

(ক)  ঘটনা অধ্যয়ণ পদ্ধতিত শিশুসকলৰ মানসিক বিকাৰগ্রস্ততা, অপৈণত জন্ম, শাৰীৰিক অক্ষমতা আদিৰ লগত সংগতি থকা ঘটনাৰাজি আরু পৰিস্থিতিৰ আলোচনা আরু পৰ্যালোচনা কৰা হয় ।

 

(খ)ঘটনা অধ্যয়ণ পদ্ধতিৰ মাধ্যমেৰে শিশুৰ অপৰাধ কারু-কাৰ্যসমূহক উচিত জ্ঞান প্রদানৰ মাধ্যমেৰে সঠিক পথ পদৰ্শন কৰা হয় ।

 

(গ)ঘটনা অধ্যয়ণ পদ্ধতিৰ জৰিয়তে শিক্ষা-মনোবিজ্ঞানৰ বিষয়ৰাজিৰ গৱেষণা কাৰ্য সমাধা কৰা হয় ।

 

(ঘ) শিক্ষাৰ পৰিৱেশ, শিক্ষার্থীৰ আচাৰ-আচৰণ, বিভিন্ন শিক্ষার্থীবৃন্দ আরু ইয়াৰ লগত জড়িত আন পৰিৱেশ-পৰিস্থিতিৰ অধ্যয়ণ, ঘটনা অধ্যয়ণ পদ্ধতিৰ যোগেদি কৰা হয় ।

 

(ঙ) ঘটনা অধ্যয়ন পদ্ধতিত শিক্ষা-মনোবিজ্ঞানৰ লগত জড়িত বিশেষ ঘটনা আরু সমগোত্রীয় ঘটনাৰাজিৰ প্রতিনিধিত্বমূলক বিশ্লেষণ কৰা হয় ।

 

(চ)ঘটনা অধ্যয়ণ পদ্ধতিৰ মূল বিষয়ৰাজি হৈছে- জীৱন ইতিহাস, দিনলিপি, পত্রিকা, প্রশ্নসূচী, সাক্ষাতকাৰৰ বিৱৰণ, প্রতিবেদন আরু আন শিক্ষা মনোবিজ্ঞানৰ লগত জড়িত থকা ঘটনাৰ বিৱৰণ এই পদ্ধতিত সমল হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয় ।  

 

updating.......