পঞ্চম খণ্ড, বাস্তৱবাদ- সৰল আরু বৈজ্ঞানিক, (Realism-Naïve and Scientific), by Podmeswar

Updating & checking………


১। সৰল বাস্তৱবাদৰ মতে সকলো ______ৰ সৈতে জ্ঞান বস্তুৰ অস্তিত্ব হ’ল সচেতন মনৰ স্বতন্ত্রতা ।
উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদৰ মতে সকলো প্রকাৰৰ গুণ যেনে- রূপ, ৰস, গোন্ধ, বিস্তৃতি, আয়তন, দৈৰ্ঘতা আদিৰ সৈতে জ্ঞান বস্তুৰ অস্তিত্ব হ’ল সচেতন মনৰ স্বতন্ত্রতা ।

২। সৰল বাস্তৱবাদৰ মতে জ্ঞাতা আরু জ্ঞেয়ৰ মাজৰ সম্পৰ্কটো হ’ল _____ ।
উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদৰ মতে জ্ঞাতা আরু জ্ঞেয়ৰ মাজৰ সম্পৰ্কটো হ’ল প্রত্যক্ষ, দুয়োৰে মাজত কোনো তৃতীয় বা মধ্যম পন্থা নাথাকে ।

৩। ‘সৰল বাস্তৱবাদে ভুলৰ ব্যাখ্যা, সপোন, ভ্রান্ত জ্ঞান আদি কৰিব নোৱাৰে’- তুমি মানি লোৱানে?
উত্তৰঃ ‘সৰল বাস্তৱবাদে ভুলৰ ব্যাখ্যা, সপোন, ভ্রান্ত জ্ঞান আদি কৰিব নোৱাৰে’ । হয় মই এই মন্তব্য মানি লও, কাৰণ জৰী এডালক সাপ হিচাপে দেখা, প্রতিসৰণৰ জ্ঞান আদিবোৰক সৰল বাস্তৱবাদে ব্যাখ্যা কৰিব নোৱাৰে ।

৪। বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ প্রতিষ্ঠাতা কোন ?
উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ প্রতিষ্ঠাতা জন লক ।

৫। বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ মতে বস্তুৰ সকলো গুণ _____ নহয় ।
উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ মতে বস্তুৰ সকলো গুণ মনৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ নহয় ।  

৬। “Essay concerning Human Understanding”- লেখক কোন ?
উত্তৰঃ “Essay concerning Human Understanding”- লেখক হ’ল জন লক ।

৭। বাস্তৱবাদৰ সৰলতম প্রকাৰ কি ?
উত্তৰঃ সৰল বা লৌকিক বাস্তৱবাদ, বাস্তৱবাদৰ সৰলতম প্রকাৰ

৮। বাস্তৱবাদৰ এটা প্রকাৰ হিচাপে ইয়াৰ মুখ্য কথা কি ?
উত্তৰঃ বাস্তৱবাদৰ এটা প্রকাৰ হিচাপে ইয়াৰ মুখ্য কথা হ’ল- জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র ।

৯। সৰল বা লৌকিক বাস্ত‍ৱবাদ মতে, জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু আমাৰ সন্মুখত কেনেদৰে প্রতিফলিত হয় ?
উত্তৰঃ সৰল বা লৌকিক বাস্ত‍ৱবাদ মতে, স্বচ্ছ দাপোন এখনত কোনো বস্তু যিধৰণে প্রতিবিম্বিত হয়, এনেদৰে জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু আমাৰ সন্মুখত হুবহু প্রতিফলিত হয় ।    

১০। সৰল বাস্তৱবাদ শব্দটো পোন প্রথমে কোনে আরু কোনখন গ্রন্থত প্রয়োগ কৰিছিল ?
উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদ নামটো ডুৰান্ট ড্রেক নামৰ দাৰ্শনিকগৰাকীয়ে তেখেতৰ গ্রন্থ “Invitation to Philosophy” ত পোন প্রথমে ব্যৱহাৰ কৰিছিল ।

১১। সৰল বাস্তৱবাদৰ মুখ্য কথা কি?
উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদৰ মুখ্য কথা হ’ল- বাহ্য বস্তুত থকা তাৰ সকলো প্রকাৰৰ গুণ যেনে- রূপ, ৰস, গোন্ধ, আয়তন, বিস্তৃতি, দৈৰ্ঘ্যতা আদি সকলোবোৰৰে মন নিৰপেক্ষ স্বতন্ত্র অস্তিত্ব আছে ।

১২। সৰল বাস্তৱবাদ কাক বোলে?
উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদৰ মুখ্য কথা হ’ল- বাহ্য বস্তুত থকা তাৰ সকলো প্রকাৰৰ গুণ যেনে- রূপ, ৰস, গোন্ধ, আয়তন, বিস্তৃতি, দৈৰ্ঘ্যতা আদি সকলোবোৰৰে মন নিৰপেক্ষ স্বতন্ত্র অস্তিত্ব আছে । ইয়াক সৰল বাস্তৱবাদ বোলা হয় ।

১৩। কিয় দাৰ্শনিক চেলাৰ্চে সৰল বাস্তৱবাদক লৌকিক বাস্তৱবাদ বা প্রাকৃতিক বাস্তৱবাদ আখ্যা দিছে ?
উত্তৰঃ দাৰ্শনিক চেলাৰ্চে সৰল বাস্তৱবাদক লৌকিক বাস্তৱবাদ বা প্রাকৃতিক বাস্তৱবাদ আখ্যা দিছে, কাৰণ সৰল বাস্তৱবাদে কোনো বস্তুৰ অস্তিত্ব সম্বন্ধে লোক অৰ্থাৎ সাধাৰণ মানুহে যিধৰণে চিন্তা কৰে, তাকে সেই একে ধৰণেই ব্যাখ্যা কৰে

১৪। সৰল বাস্তৱবাদৰ মতে আমাৰ বাহ্য বস্তুৰ জ্ঞান কেনেদৰে হয়?
উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদৰ মতে, আমাৰ ইন্দ্রিয়ৰ দ্বাৰা বাহ্যিক বস্তুৰ লগত হোৱা প্রত্যক্ষ সম্পৰ্কৰ দ্বাৰা আমাৰ বাহ্য বস্তুৰ জ্ঞান হয় ।

১৫। সৰল বাস্তৱবাদক কিয় প্রত্যক্ষ বাস্তৱবাদ বোলা হয় ?
উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদৰ মতে, ইন্দ্রিয়ৰ প্রত্যক্ষ অভিজ্ঞতাই যিধৰণে জ্ঞান দিয়ে, বস্তৰ স্বরূপো তেনে ধৰণেই । সেয়েহে ইয়াক বাস্তৱবাদ বোলা হয় ।

১৬। লকৰ মতে গুণ কেইপ্রকাৰৰ আরু কি কি?

উত্তৰঃ লকৰ মতে গুণ দুইপ্রকার্, মুখ্য গুণ আরু গৌণ গুণ ।




চমু উত্তৰঃ (২ নম্বৰৰ)

 

১। সৰল বাস্তৱবাদ কি?

উত্তৰঃ সৰল বা লৌকিক বাস্তৱবাদ হৈছে বাস্তৱবাদৰ সৰলতম প্রকাৰ । সৰল বা লৌকিক বাস্তৱবাদৰ মতে জ্ঞাতাই কোনো বস্তুক ইয়াৰ সকলোবোৰ গুণৰ সৈতে প্রত্যক্ষভাৱে জানিব পাৰে । অর্থাৎ জ্ঞাতাই যি ধৰণে কোনো বস্তুক প্রত্যক্ষ কৰে বস্তুটোৰ প্রকৃত স্বরূপ তেনেকুৱাই । সৰল বা লৌকিক বাস্তৱবাদ মতে জ্ঞাতা আরু জ্ঞেয়ৰ মাজত কোনো মধ্যম পন্থা নাথাকে ।

 

২। বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ সংজ্ঞা দিয়া ।

উত্তৰঃ বস্তু এটাক প্রত্যক্ষভাৱে জানিব পৰা নাযায় । বস্তু এটাক তাৰ প্রতিকল্প বা প্রতিনিধিৰ জৰিয়তেহে জানিব পৰা যায় । বাহ্যিক বস্তু এটাৰ গুণৰ জৰিয়তে বস্তুটো সম্বন্ধে জ্ঞান লাভ কৰিব পৰা যায় । বস্তুৰ কিছুমান গুণ বস্তুত থাকে আরু কিছুমান জ্ঞাতাৰ মন বা চেতনাৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰে । বস্তুৰ বিভিন্ন গুণৰ যথাযথ বিচাৰ-বিবেচনা কৰি প্রতিষ্ঠা কৰা এনে বাস্তৱবাদক বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ বোলে ।

    যি বাস্তৱবাদে মনৰ বাহিৰৰ এখন স্বতন্ত্র জগতৰ অস্তিত্বক স্বীকাৰ কৰে । সেই বাস্তৱবাদকে বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ বোলে ।

 

৩। প্রাথমিক বা মুখ্য গুণবোৰ কি কি?

উত্তৰঃ প্রাথমিক বা মুখ্য গুণবোৰ হৈছে বস্তুৰ আকাৰ, ওজন, বিস্তৃতি, পৰিমাণ আদি ।    

 

৪।গৌণ গুণবোৰ কি কি?

উত্তৰঃ গৌণ গুণবোৰ হৈছে- বস্তুৰ রূপ, ৰস, গুণ, সোৱাদ আদি ।

 

৫। ‘সৰল বাস্তৱবাদে ভুলৰ ব্যাখা কৰিব নোৱাৰে’ – কিয়?

উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদৰ মতে, বাহ্যবস্তুক আমি যিধৰণে প্রত্যক্ষ কৰো, তাৰ স্বরূপ ঠিক তেনেদৰেই । সৰল বাস্তৱবাদে প্রত্যক্ষক অধিক গুরুত্ব দিয়ে । সেয়েহে, সপোন আরু ভ্রান্ত জ্ঞান অথবা ভুলৰ ব্যাখ্যা দিব নোৱাৰে । কিয়নো, এইবোৰ প্রত্যক্ষলব্ধ নহয় ।

 

 


চমু উত্তৰঃ (৩ নম্বৰৰ)

 

১। বাস্তৱবাদ কি? ইয়াৰ বিভিন্ন রূপবোৰ কি কি?

উত্তৰঃ বাস্তৱবাদ হৈছে এক দৰ্শন তত্ত্ব যাৰ মত অনুসৰি জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰ ওপৰত নির্ভৰশীল নহয় ।

    জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু সম্পূৰ্ণভাৱে নে আংশিকভাৱে মন-নিৰপেক্ষ তাক লৈ বাস্তৱবাদ দুই প্রকাৰৰ । 

    সৰল বাস্তৱবাদ হৈছে বাস্তৱবাদৰ সৰলতম প্রকাৰ । ইয়াক লৌকিক বাস্তৱবাদ, প্রাকৃতিক বাস্তৱবাদ বা সাধাৰণ মানুহৰ বাহ্যবস্তু সম্বন্ধে ধাৰণা আদি ভিন্ন ধৰণে জনা যায় ।

আন এক প্রকাৰৰ বাস্তৱবাদ হৈছে- বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ । বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ অনুসৰি বস্তুৰ গুণ দুই প্রকাৰৰ- মুখ্য আরু গৌণ ।

 

২। সৰল বাস্তৱবাদৰ সাধাৰণ বৈশিষ্ট্যবোৰ উল্লেখ কৰা ।

উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদৰ সাধাৰণ বৈশিষ্ট্যবোৰ হৈছে-

(ক) জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰপৰা স্বতন্ত্র ।

(খ) সৰল বাস্তৱবাদ মতে, মনৰ বাহিৰত এখন বাহ্যিক জগত আছে ।

(গ) বাহ্যিক জগতৰ জ্ঞান আমি প্রত্যক্ষৰ জৰিয়তে লাভ কৰো ।

(ঘ) বাহ্যিক জগতখনৰ বিষয়বস্তুৰ জ্ঞান তাৰ গুণৰ জৰিয়তে জনা যায় ।

(ঙ) জ্ঞাতা আরু জ্ঞেয়ৰ মাজৰ প্রত্যক্ষ সম্পর্ক থাকে ।

(চ) বাহ্য বস্তুৱে আমাৰ মনৰ সংবেদনৰ সৃষ্টি কৰে ।

(ছ) সৰল বাস্তৱবাদ সত্যতাৰ অনুরূপতাক সিদ্ধান্তৰ সমর্থক ।

 

৩। মূখ্য আরু গৌণ গুণৰ মাজৰ তিনিটা পার্থক্য উল্লেখ কৰা ।

উত্তৰঃ মূখ্য আরু গৌণ গুণৰ মাজৰ তিনিটা পার্থক্য হৈছে-

(ক) মুখ্য গুণবোৰ বস্তুৰ মৌলিক বা প্রকৃত গুণ ।

    আনহাতে, গৌণ গুণবোৰ বস্তুৰ মৌলিক বা প্রকৃত গুণ নহয়, কেৱল জ্ঞাতাৰ মনতহে থাকে ।

 

(খ) মুখ্য গুণবোৰ অপৰিৱৰ্তনীয় গুণ ।

    আনহাতে, গৌণ গুণবোৰ কিছুমান পৰিৱৰ্তনশীল, স্থান আরু ব্যক্তিভেদে এই গুণবোৰ পৰিৱৰ্তন হ’ব পাৰে ।

 

(গ) বাহ্য বস্তুই হৈছে মুখ্য গুণবোৰৰ প্রকৃত আশ্রয় বা আধাৰস্বরূপ ।

    আনহাতে, বাহ্য বস্তু আরু জ্ঞাতাৰ মন উভয়ে গৌণ গুণৰ আশ্রয় বা আধাৰস্বরূপ ।

 

৪। সৰল বাস্তৱবাদৰ বিরুদ্ধে তিনিটা সমালোচনা উল্লেখ কৰা ।

উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদৰ বিরুদ্ধে তিনিটা সমালোচনা হ’ল-

(ক) সৰল বাস্তৱবাদে প্রত্যক্ষক অধিক গুরুত্ব প্রদান কৰে । প্রত্যক্ষক অধিক গুরুত্ব প্রদান কৰি সৰল বাস্তৱ বাদে প্রাচীন গ্রীক চফিষ্ট দার্শনিকসকলে কৰা ভুলৰ পুনৰাবৃত্তি কৰিছে ।

(খ) সৰল বাস্তৱবাদে সপোন, ভ্রান্ত জ্ঞান, জৰী এডালক সাপ হিচাপে দেখা, প্রতিসৰণৰ জ্ঞান আদিক ব্যাখ্যা কৰিব নোৱাৰে ।

(গ) প্রত্যক্ষ নির্ভৰ হোৱা হেতুকে সৰল বাস্তৱবাদত জ্ঞানৰ সার্বিকতা লুপ্ত হৈ যায় । সৰল বাস্তৱবাদে আপেক্ষিক জ্ঞানকো সার্বিক জ্ঞান হিচাপে ভুল কৰে ।

 

৫। সংশ্লিষ্ট সূত্রবোৰৰ নাম লিখাঃ

ক) বাহ্যিক জগতখনক পোনপটীয়াকৈ জানিব পাৰি ।

উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদ  ।

(খ) জ্ঞেয় বস্তুবিলাক কিছুমান গুণৰ সমষ্টি ।

উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ ।

 

৬। বস্তুৰ সকলোবোৰ গুণ বস্তুগত নহয় বুলি কোৱা সূত্রটোৰ নাম লিখা । সূত্রটো ব্যাখ্যা কৰা ।

উত্তৰঃ বস্তুৰ সকলোবোৰ গুণ বস্তুগত নহয় বুলি কোৱা সূত্রটোৰ নাম হৈছে- ‘সবিচাৰ বাস্তৱবাদ’ বা ‘বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ’ ।  

সূত্রটো হৈছে- বাহ্য বস্তুত এটাৰ গুণৰ জৰিয়তে আমি বস্তুটো সম্বন্ধে জ্ঞান পাওঁ । কিন্তূ বাহ্য বস্তুত থকা সকলোবোৰ গুণ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র নহয় । অর্থাৎ গুণবোৰ কিছুমান বস্তুত থাকে, কিছুমান জ্ঞাতাৰ মন বা চেতনাৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰে । বস্তুৰ বিভিন্ন গুণৰ যথাযথ বিচাৰ-বিবেচনা কৰি জন লকৰ বাস্তৱবাদ প্রতিষ্ঠা কৰাৰ কাৰণে, বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদক সবিচাৰ বাস্তৱবাদ বোলে ।

 


দীঘলীয়া প্ৰশ্নঃ (৪ নম্বৰৰ)

 

মুখ্য গুণ আরু গৌণ গুণৰ মাজৰ পার্থক্য নিরূপণ কৰা

উত্তৰঃ মুখ্য গুণ আরু গৌণ গুণসমূহৰ মাজত কিছুমান পার্থক্য পৰিলক্ষিত হয় । ইয়াৰে উল্লেখযোগ্য পার্থক্যসমূহ হ’ল এনেধৰণৰঃ

(ক) মুখ্য গুণবোৰ হৈছে বস্তুৰ মৌলিক বা প্রকৃত গুণ ।

    আনহাতে, গৌণ গুণবোৰ বস্তুৰ প্রকৃত বা মৌলিক গুণ নহয় । এইবোৰ জ্ঞাতাৰ মনতহে থাকে ।

 

(খ) মুখ্য গুণবোৰ অপৰিৱৰ্তনীয় গুণ ।

    আনহাতে, গৌণ গুণবোৰ স্থান বা ব্যক্তিভেদে কিছুমান পৰিৱৰ্তনশীল গুণ ।

 

(গ) মুখ্য গুণবোৰৰ প্রকৃত আশ্রয় বা আধাৰস্বরূপ হৈছে বাহ্য বস্তু ।

    আনহাতে, বাহ্য বস্তু আরু জ্ঞাতাৰ মন উভয়ে গৌণ গুণৰ আশ্রয় বা আধাৰস্বরূপ ।

 

(ঘ) মুখ্য গুণবোৰে জ্ঞাতাৰ মনৰ ধাৰণা যথাযথাভাৱে প্রতিফলিত কৰে

    আনহাতে, গৌণ গুণৰ নিজা স্বরূপ নথকাৰ বাবে জ্ঞাতাৰ মনৰ ধাৰণাৰ সৈতে এই গুণবোৰে ভিন্ন ধৰণে প্রতিফলিত হয় ।

 

(ঙ) মুখ্য গুণবোৰ বস্তুগত হোৱা হেতুকে বস্তুৰ প্রকৃত স্বরূপ কেৱল ইয়েই নিৰ্ধাৰণ কৰিব পাৰে

    আনহাতে, গৌণ গুণবোৰ ব্যক্তিৰ মনৰ ওপৰত নির্ভৰশীল হোৱা বাবে বস্তুৰ প্রকৃত স্বরূপ নির্ধাৰণ কৰিব নোৱাৰে

 

    এনেদৰে মুখ্য গুণ আরু গৌণ গুণসমূহৰ মাজত পার্থক্য দৃষ্টিমান হয় ।

 

২। সৰল বাস্তৱবাদৰ বিষয়ে এটা চমু টোকা লিখা ।

উত্তৰঃ সৰল বা লৌকিক বাস্তৱবাদ হৈছে বাস্তৱবাদৰ সৰলতম প্রকাৰসৰল বা লৌকিক বাস্তৱবাদৰ মুখ্য কথা এয়ে যে জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র । ইয়াৰ অর্থ হৈছে বাহ্য বস্তুত থকা সকলো প্রকাৰৰ গুণ বিশেষকৈ রূপ, ৰস, গোন্ধ, বিস্তৃতি, আয়তন, দৈৰ্ঘতা আদি সকলোবোৰৰে মন নিৰপেক্ষ স্বতন্ত্র অস্তিত্ব আছে । সৰল বাস্তৱবাদ নামটো ডুৰান্ট ড্রেক নামৰ দাৰ্শনিক গৰাকীয়ে তেখেতৰ “Invitation to Philosophy” নামৰ গ্রন্থখনত পোনপ্রথমে প্রয়োগ কৰিছিল ।

    সৰল বাস্তৱবাদে কোনো এক বস্তুৰ অস্তিত্ব সম্পর্কে লোক বা সাধাৰণ মানুহে যেনেকৈ চিন্তা কৰে তেনেদৰেই ব্যাখ্যা কৰে সৰল বাস্তৱবাদৰ মতে, আমাৰ ইন্দ্রিয়ৰ দ্বাৰা বাহ্যিক বস্তুৰ সৈতে হোৱা প্রত্যক্ষ সম্পর্কৰ জৰিয়তে আমাৰ বাহ্য বস্তুৰ জ্ঞান হয় । সৰল বাস্তৱবাদে জড় পদার্থৰ দ্বাৰা গঠিত এখন জগতক বিশ্বাস কৰেসৰল বাস্তৱবাদৰ সৈতে জড়িত গুরুত্বপূর্ণ কথাটো এয়ে যে সাধাৰণ মানুহৰ বাহ্য বস্তুৰ প্রতি যি ধাৰণা হয় সৰল বাস্তৱবাদে তাৰ এক দার্শনিক ভিত্তি প্রদান কৰে  

 

৩। “মূখ্য গুণ আরু গৌণ গুণসমূহৰ মাজৰ পার্থক্য অমনস্তাত্বিক’- তুমি মানি লোৱানে? তোমাৰ দৃষ্টি ভংগীৰ সমর্থনত তিনিটা কাৰণ লিখা ।

উত্তৰঃ  “মূখ্য গুণ আরু গৌণ গুণসমূহৰ মাজৰ পার্থক্য অমনস্তাত্বিক’- মই মানি লোৱানে । কাৰণ,

(ক) লকৰ মুখ্য আরু গৌণ গুণৰ পার্থক্য যুক্তিসংগত নহয় ।

(খ)দাৰ্শনিক বাৰ্কলিৰ মতে গৌণ গুণবোৰ যিদৰে ব্যক্তিৰ মনৰ ওপৰত নির্ভৰশীল, ঠিক একেদৰে মুখ্য গুণবোৰো ব্যক্তিৰ মনৰ ওপৰতো নির্ভৰশীল ।

(গ) বাৰ্কলিয়ে যুক্তি দর্শাইছে যে এটা বস্তুৰ বিস্তৃতি, ওজন, দৈৰ্ঘ্যতা আদিবোৰ এজন মানুহৰ কাৰণে বেছি হ’লেও আন এজনৰ বাবে কম হ’ব পাৰে

    সেয়েহে, লকে কোৱা ধৰণে কেৱল গৌণ গুণবোৰহে মনোগত কথাটো শুদ্ধ নহয় ।

 

৪। বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ চাৰিটা মৌলিক বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা

উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদক বিশ্লেষণ কৰিলে কিছুমান বৈশিষ্ট্য পৰিলক্ষিত হয় । ইয়াৰ ভিতৰত চাৰিটা/পাঁচটা উল্লেখযোগ্য মৌলিক বৈশিষ্ট্য হৈছে-

(ক) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ অনুসৰি, আমাৰ জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র ।

(খ) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ মতে বস্তুবোৰ তাৰ গুণৰ জৰিয়তেহে জানিব পৰা যায় । এই গুণবোৰৰ মুখ্য গুণসমূহ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র ।

(গ) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ অনুসৰি, বস্তু এটা আমি দেখিব নোৱাৰোতাৰ প্রতিলিপি বা নকলহে জ্ঞাতাই দেখিবলৈ পায় ।

(ঘ) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱ মতে, জ্ঞান এক সম্পূর্ণ স্বাধীন প্রক্রিয়া । এই প্রক্রিয়াৰ জৰিয়তে বস্তুৰ প্রকৃত স্বরূপ প্রভাৱান্বিত নহয় ।

(ঙ) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ অনুসৰি জ্ঞান এক পৰোক্ষ প্রক্রিয়া ।

(চ) বস্তুৰ প্রকৃত স্বরূপ মুখ্য গুণেহে প্রকাশ কৰিব পাৰেকাৰণ, মুখ্য গুণবোৰ বস্তুৰ বস্তুগত ধর্ম আরু ই অপৰিৱৰ্তনীয় ।

 

৫। জন লকৰ প্রতিনিধিত্ববাদ সম্পর্কত এটা চমু টোকা লিখা ।

উত্তৰঃ জন লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ অনুসৰি, বস্তু এটাক আমি প্রত্যক্ষভাৱে জানিব পাৰোতেওঁৰ মতে বস্তু এটাক তাৰ প্রতিকল্প বা প্রতিনিধিৰ জৰিয়তেহে জানিব পৰা যায় । বাহ্য বস্তু এটাৰ গুণৰ জৰিয়তে আমি বস্তুটো সম্বন্ধে জ্ঞান লাভ কৰোকিন্তু বাহ্য বস্তুত থকা সকলোবোৰ গুণ আমাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র নহয় ।

    গুণবোৰ কিছুমান বস্তুৰ থাকে আরু কিছুমান জ্ঞাতাৰ মন বা চেতনাৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰেবস্তুৰ গুণৰ যথাযথ বিচাৰ-বিবেচনা কৰি লকে তেওঁৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ প্রতিষ্ঠা কৰিছে । তেওঁৰ মতে আমি বাহ্য বস্তুক প্রত্যক্ষভাৱে জানিব নোৱাৰোপ্রতীক বা তাৰ প্রতিকল্পৰ মাধ্যমেৰেহে বস্তু এটাক জানিব পৰা যায় ।

    লকৰ এই বৈজ্ঞানিক মতবাদক প্রতিনিধিত্ববাদ বা প্রতীকবাদ বা সবিচাৰ বাস্তৱবাদ হিচাপেও জনা যায় ।

 


দীঘলীয়া উত্তৰঃ (৫ নম্বৰৰ)

 

১। সৰল বাস্তৱবাদ কি? সৰল বাস্তৱবাদৰ বৈশিষ্ট্যবোৰ কি কি?

উত্তৰঃ সৰল বা লৌকিক বাস্তৱবাদ হৈছে বাস্তৱবাদৰ সৰলতম প্রকাৰসৰল বা লৌকিক বাস্তৱবাদৰ মুখ্য কথা এয়ে যে জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র । ইয়াৰ অর্থ হৈছে বাহ্য বস্তুত থকা সকলো প্রকাৰৰ গুণ বিশেষকৈ রূপ, ৰস, গোন্ধ, বিস্তৃতি, আয়তন, দৈৰ্ঘতা আদি সকলোবোৰৰে মন নিৰপেক্ষ স্বতন্ত্র অস্তিত্ব আছে । সৰল বাস্তৱবাদ নামটো ডুৰান্ট ড্রেক নামৰ দাৰ্শনিক গৰাকীয়ে তেখেতৰ “Invitation to Philosophy” নামৰ গ্রন্থখনত পোনপ্রথমে প্রয়োগ কৰিছিল ।

সৰল বাস্তৱবাদৰ বৈশিষ্ট্যবোৰ হৈছে এনেধৰণৰঃ

(ক)সৰল বাস্তৱবাদ অনুসৰি জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰপৰা স্বতন্ত্র ।

(খ) সৰল বাস্তৱবাদ মতে, মনৰ বাহিৰত এখন বাহ্যিক জগত আছে ।

(গ) বাহ্যিক জগতৰ জ্ঞান আমি প্রত্যক্ষৰ জৰিয়তে লাভ কৰো

(ঘ) বাহ্যিক জগতখনৰ বিষয়বস্তুৰ জ্ঞান তাৰ গুণৰ জৰিয়তে জনা যায় ।

(ঙ) জ্ঞাতা আরু জ্ঞেয়ৰ মাজৰ প্রত্যক্ষ সম্পর্ক থাকে ।

(চ) বাহ্য বস্তুৱে আমাৰ মনৰ সংবেদনৰ সৃষ্টি কৰে

(ছ) সৰল বাস্তৱবাদ সত্যতাৰ অনুরূপতাক সিদ্ধান্তৰ সমর্থক ।

 

 

২। বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ কি? ইয়াৰ বৈশিষ্ট্যবোৰ কি কি?

উত্তৰঃ বস্তু এটাক প্রত্যক্ষভাৱে জানিব পৰা নাযায় । বস্তু এটাক তাৰ প্রতিকল্প বা প্রতিনিধিৰ জৰিয়তেহে জানিব পৰা যায় । বাহ্যিক বস্তু এটাৰ গুণৰ জৰিয়তে বস্তুটো সম্বন্ধে জ্ঞান লাভ কৰিব পৰা যায় । বস্তুৰ কিছুমান গুণ বস্তুত থাকে আরু কিছুমান জ্ঞাতাৰ মন বা চেতনাৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰেবস্তুৰ বিভিন্ন গুণৰ যথাযথ বিচাৰ-বিবেচনা কৰি প্রতিষ্ঠা কৰা এনে বাস্তৱবাদক বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ বোলে ।

বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ বৈশিষ্ট্যবোৰ হৈছেঃ

(ক) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ অনুসৰি, আমাৰ জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র ।

(খ) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ মতে বস্তুবোৰ তাৰ গুণৰ জৰিয়তেহে জানিব পৰা যায় । এই গুণবোৰৰ মুখ্য গুণসমূহ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র ।

(গ) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ অনুসৰি, বস্তু এটা আমি দেখিব নোৱাৰোতাৰ প্রতিলিপি বা নকলহে জ্ঞাতাই দেখিবলৈ পায় ।

(ঘ) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱ মতে, জ্ঞান এক সম্পূর্ণ স্বাধীন প্রক্রিয়া । এই প্রক্রিয়াৰ জৰিয়তে বস্তুৰ প্রকৃত স্বরূপ প্রভাৱান্বিত নহয় ।

(ঙ) বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ অনুসৰি জ্ঞান এক পৰোক্ষ প্রক্রিয়া ।

(চ) বস্তুৰ প্রকৃত স্বরূপ মুখ্য গুণেহে প্রকাশ কৰিব পাৰেকাৰণ, মুখ্য গুণবোৰ বস্তুৰ বস্তুগত ধর্ম আরু ই অপৰিৱৰ্তনীয় ।

 

 

৩। বাস্তৱতাৰ সংজ্ঞা হিচাপে বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ সম্পর্কত সমালোচনামূলক আলোচনা কৰা ।

উত্তৰঃ বাস্তৱবাদৰ সংজ্ঞা হিচাপে বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ সম্পর্কত বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ বিরুদ্ধে গঢ়ি উঠা সমালোচনাসমূহ হ’ল-

(ক) লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ মতবাদ অনুসৰি জ্ঞাতাই কেৱল মনৰ ধাৰণাকহে জানিব পাৰে। গতিকে, বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদে কোনো বস্তুৰ জ্ঞানৰ প্রসংগত যথেষ্ট সীমাবদ্ধতা আনি দিয়ে ।

(খ) বিজ্ঞানসন্মত বাস্তৱবাদে জ্ঞানৰ সত্যতা আরু মিথ্যাত্বৰ ব্যাখ্যা দিব নোৱাৰে । সেয়েহে, বাহ্য বস্তুৰ সৈতে তাৰ ধাৰণাৰ সাদৃশ্য আছে নে নাই এই বাস্তৱবাদ অনুসৰি জানিব নোৱাৰি ।

(গ) লকৰ মুখ্য আরু গৌণ গুণৰ পার্থক্য যুক্তিসংগত নহয় । দার্শনিক বাৰ্কলিৰ মতে মুখ্য গুণ আরু গৌণ, উভয়ে ব্যক্তিৰ মনৰ ওপৰত নির্ভৰশীল । গতিকে, লকে কোৱাৰ দৰে কেৱ্ল গৌণ গুণবোৰহে মনোগত কথাটো শুদ্ধ নহয় ।

(ঘ) লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদে জগতখনক দুটা ভাগত বিভক্ত কৰিছে- ধাৰণাৰ আত্মনিষ্ঠ জগত আরু বাহ্য বস্তুৰ বস্তুনিষ্ঠ জগত । কিন্তূ তেখেতৰ জ্ঞান তত্ত্বই এই দুই জগতৰ মাজত এখন সেতু বান্ধিবলৈ সমর্থ হোৱা নাই ।

(ঙ) লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদত ভাৱবাদৰ প্রৱণতা দেখা যায় । সেয়েহে, লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ, বস্তুবাদ আরু ভাৱবাদৰ এক সংমিশ্রণ বুলিহে সমালোচিত হয় ।

    এনেদৰে লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদক আন দার্শনিক সকলে তীব্রভাৱে সমালোচনা কৰিছে ।

 

 

৪। বাস্তৱবাদৰ সংজ্ঞা হিচাপে সৰল বাস্তৱবাদৰ সম্পর্কত সমালোচনামূলক আলোচনা আগবঢ়োৱা ।

উত্তৰঃ বাস্তৱবাদৰ সংজ্ঞা হিচাপে সৰল বাস্তৱবাদৰ সম্পর্কত সৰল বাস্তৱবাদৰ বিরুদ্ধে  গঢ়ি উঠা সমালোচনাসমূহ হ’ল-

(ক) সৰল বাস্তৱবাদে প্রত্যক্ষক অধিক গুরুত্ব প্রদান কৰেপ্রত্যক্ষক অধিক গুরুত্ব প্রদান কৰি সৰল বাস্তৱ বাদে প্রাচীন গ্রীক চফিষ্ট দার্শনিকসকলে কৰা ভুলৰ পুনৰাবৃত্তি কৰিছে ।

(খ) সৰল বাস্তৱবাদে সপোন, ভ্রান্ত জ্ঞান, জৰী এডালক সাপ হিচাপে দেখা, প্রতিসৰণৰ জ্ঞান আদিক ব্যাখ্যা কৰিব নোৱাৰে

(গ) প্রত্যক্ষ নির্ভৰ হোৱা হেতুকে সৰল বাস্তৱবাদত জ্ঞানৰ সার্বিকতা লুপ্ত হৈ যায় । সৰল বাস্তৱবাদে আপেক্ষিক জ্ঞানকো সার্বিক জ্ঞান হিচাপে ভুল কৰে

(ঘ) সৰল বাস্তৱবাদে জ্ঞানৰ আত্মনিষ্ঠতাক অস্বীকাৰ কৰে । কিন্তূ জ্ঞান প্রক্রিয়াত বস্তুনিষ্ঠতা আরু আত্মনিষ্ঠতা উভয়ৰে ভূমিকা বিৰাজমান ।

(ঙ) সৰল বাস্তৱবাদত উল্লেখ কৰাৰ দৰে বাহ্য বস্তুৰ জ্ঞান মনৰ পৰা সম্পূর্ণ স্বতন্ত্র বোলা ধাৰণাতো শুদ্ধ নহয় । কাৰণ, বাহ্য বস্তুৰ জ্ঞানে ধাৰণা বা প্রত্যয় সৃষ্টি কৰে আরু একেদৰে ধাৰণা বা প্রত্যয়েও বাহ্য বস্তু সম্পর্কে জ্ঞান দিয়ে ।

    সেয়েহে দেখা যায় সৰল বাস্তৱবাদক সাধাৰণ মানুহৰ বাহ্য বস্তু সম্পর্কে ধাৰণা বুলি কোৱা হয় যদিও এই মতবাদ যথাযথ নহয়। দার্শনিক আরু তাত্ত্বিক অর্থত সৰল বাস্তৱবাদ এক দুর্বল মতবাদ ।

 

 


Updating & checking………